Türkiye, dünyanın en eski yerleşim
alanlarından biridir.
Anadolu’nun
a. coğrafi konumu,
b. iklimi,
c. su kaynakları,
d. verimli tarım alanları tarih öncesi
devirlerden günümüze çeşitli kültür ve medeniyetlerin kurulmasını sağlamıştır.
Ülkemizde yerleşmeler kır ve şehir
yerleşmeleri şeklinde iki grupta toplanır.
Bu yerleşmelerin gruplandırılmasında;
·
Nüfus miktarı,
·
İş bölümü,
·
İdari yapı,
·
Ekonomik faaliyet türü gibi faktörler ölçüt kabul edilir.
KIRSAL YERLEŞME
Kır yerleşmelerinin
·
Nüfusları azdır (2000'den az nüfuslu)
·
İş imkanları sınırlıdır.
·
Nüfus artış hızı yüksektir
·
Göç verirler.
·
Tarım ve hayvancılık faaliyetleri gelişmiştir.
Kırsal yerleşmeler köyler ve köy altı yerleşmeleri şeklinde iki
grupta toplanır.
KÖY ALTI YERLEŞMELERİ
Beşeri ve ekonomik nedenlerle köylerden
ayrılanların kurduğu köyden daha küçük yerleşim birimleri köy altı
yerleşmelerini oluşturur.
Köy Altı Yerleşmelerin Ortaya
Çıkmasında;
ü
Devlet arazilerinin toprağı olmayan ailelere verilmesi
ü
Arazinin engebeli olması
ü
Tarım arazilerinin yaşam alanlarına uzak olması
ü
Hayvanları otlatma alanlarının sınırlı olması
ü Aileler arasında
anlaşmazlık olması
gibi faktörler etkili olmuştur.
Daimi Köy Altı Yerleşmeleri
1.Mahalle
Köy
altı yerleşmeleri içindeki en büyük yerleşme birimidir. Mahallelerden bazıları
zamanla köylere dönüşür.
Mahalleler; Karadeniz, Ege ve
Marmara’da yaygındır.
2. Çiftlik
Genellikle geniş bir tarım alanı içinde kurulmuş
olan, bir ya da birkaç ev ile bunların eklentilerinden oluşan yerleşim
birimidir. Temel ekonomik etkinlik, tarımdır.
Marmara, Ege, Akdeniz ve İç Anadolu’da
yaygındır.
3.Mezra
Beş on evden oluşan yerleşim birimleridir. Ekonomisi
daha çok tarımdır.
Yüksek yerlerde hayvancılık
faaliyetleri yoğunluk kazanır.
Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu’da
yaygındır.
4.Divan
Divan, birkaç mahalleden oluşan yerleşim birimleridir. Ekonomileri genelde tarıma dayanır. Özellikle Batı Karadeniz’de yaygındır.
Geçici (Mevsimlik)
Köy Altı Yerleşmeleri
1.Yayla
Köyaltı yerleşme birimleri içinde en
yaygın olanı yayla yerleşmeleridir.
Yaylalar yaz döneminde halkın hayvanlarını
otlatmak için çıktıkları alanlardır.
Geleneksel yaylacılık anlayışı
günümüzde değişmeye başlamış ve yaylalar turizme açılmıştır.
Yayla turizmi, Kuzey Anadolu,Toroslar
ve Ege Dağları üzerindeki yaylalarda da görülür.
2.Oba
Oba, göçebe çobanların çadırlarından
oluşan yerleşmelerdir.
Toroslar, Canik Dağları, Ege ve Güney Marmara’da
yaygındır.
3.Kom
Kom, hayvancılık için otlak alanlarına
bağlı olarak çoğunlukla yazın kullanılan, köye bağlı yerleşmelerdir.
En fazla Doğu Anadolu'da görülür.
4.Ağıl
Ağıl, küçükbaş hayvanlar için yapılmış
etrafı çit yada taş duvarla çevrili barınak ile çoban kulubesinden oluşan
yerleşmelerdir.
5.Dam
Küçük çaplı tarım ve hayvancılık
faaliyetlerinin yapıldığı geçici yerleşmelerdir.
Ege Bölgesi, Göller Yöresi, Gökçeada ve
Bozcaada’da görülür.
6.Dalyan
Balık üretimi yapılan ve birkaç
barınaktan oluşmuş yerleşmelere dalyan denir.
Ege ve Akdeniz Bölgelerinde yaygındır.
Dokularına Göre
Köy Yerleşmeleri
1. Toplu Köy Yerleşmeleri
Genelde arazinin düz ve su kaynaklarının
sınırlı olduğu yerlerde görülür.
2. Dağınık Köy Yerleşmeleri
Genelde su kaynaklarının bol ve
arazinin engebeli olduğu yerlerde
görülür. En yaygın Karadeniz Bölgesi’nde görülür.
Konut Tipleri
İnsanların yaşadıkları ve ihtiyaçlarını
karşıladıkları yapılara mesken (konut) denir.
Konutların tiplerinde ve konutlarda
kullanılan malzemelerde;
Ø
Doğal çevre
Ø
Ekonomik koşullar
Ø
Sosyal ve kültürel özellikler
Ø
Teknolojik gelişme etkili olmuştur.
1.Toprak ve Kerpiç Evler
Yağışın az olduğu yerlerde yapı malzemesi olarak toprak kullanılır.
Toprak evlerin en yaygın tipi kerpiç evlerdir.
Ülkemizde bu tür meskenler iç
bölgelerimizde yaygındır.
2.Taş Evler
Ülkemizde yüksek yayla ve dağlardaki
kırsal meskenler genelde taştan yapılmıştır.
Akdeniz Bölgesi’nde kalker, Nevşehir
(Ürgüp, Göreme ve Avanos) çevresinde volkan tüfleri, Doğu Anadolu’da andezit ve
bazalt gibi taşlar konut yapımında
kullanılan taşlardır.
3.Ahşap Evler
Daha çok ormanların fazla olduğu
bölgelerdeki kırsal yerleşmelerde görülür.
Özellikle Karadeniz Bölgesi’ndeki
kırsal yerleşmelerde bu tür meskenler daha yaygındır.
TÜRKİYE’DE KENTSEL
YERLEŞMELER
Bir şehrin
gelişmesinde etkili olan faktöre o şehrin fonksiyonu denir.
Çalışan nüfusun yarıdan fazlasının
tarım dışı sektörlerle uğraştığı yerleşmeler şehir olarak adlandırılır.
FONKSİYONLARINA
GÖRE ŞEHİRLER
1.Tarım Şehirleri
Tarımsal etkinliklerin ön plana çıktığı
şehirlerdir. Bu şehirlerde çoğunlukta tarıma dayalı küçük sanayi kolları da
bulunur.
Karadeniz'de; Giresun, Rize, Bafra
(Samsun), Niksar ve Erbaa (Tokat)
Marmara'da; Kırklareli, İnegöl (Bursa),
Bilecik
Ege'de Akhisar, Turgutlu, Salihli ve
Alaşehir (Manisa) Ödemiş ve Tire (İzmir)
ve Söke (Aydın)
Akdeniz'de; Kadirli (Osmaniye), Ceyhan
(Adana) ve Mut (Mersin),
İç Anadolu'da; Karaman, Aksaray,
Akşehir (Konya), Kırşehir, Nevşehir ve Niğde,
Doğu Anadolu'da; Iğdır, Erzincan, Ağrı,
Kars ve Muş
Güneydoğu Anadolu'da; Ş.Urfa,
Diyarbakır, Mardin
2.Sanayi Şehirleri
Şehrin gelirinde sanayi ürünlerinin
payının önemli olduğu yerleşmelerdir. İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa, İzmir,
Denizli, Adana, Gaziantep, Eskişehir ve Kırıkkale başlıca sanayi şehirleridir.
3.Ticaret Şehirleri
Büyük ölçekli ticaret merkezleri
grubunda İstanbul, İzmir, Ankara, Bursa, Gaziantep ve Adana gibi kentlerimiz
yer alır.
4.Maden Şehirleri
Belirli bir madenin çıkarıldığı ve
işlendiği yerlerdir. Başlıcaları; Soma (Manisa), Yatağan (Muğla), Zonguldak,
Seydişehir (Konya), Afşin-Elbistan ( K.Maraş) ve Batman'dır.
5.Turizm Şehirleri
Bazı şehirlerimiz gelirini önemli
ölçüde turizmden sağlarlar. Turizm ulaşım, ticaret, inşaat gibi pek çok diğer
sektörü de canlandırır.
İstanbul, Bursa, Çeşme (İzmir),
Pamukkale (Denizli), Kuşadası (Aydın), Marmaris, Bodrum ve Fethiye (Muğla),
Ürgüp- Göreme (Nevşehir), Antalya ve Alanya ülkemizin önemli turistlik
şehirleri arasındadır.
6.Ulaşım Şehirleri
Kavşak noktaları ve işlek yolların
üzerinde yer alır. İstanbul, Ankara, Eskişehir, Konya, Mersin, Gaziantep örnek
olarak verilebilir.
7.İdari Şehirler
Ülkemizin en büyük idari şehri
Ankara'dır. Şehirde birçok resmi kuruluşun
yanısıra elçilikler,
konsolosluklar bulunmaktadır. Geçmişte başkentlik yapmış olan Bursa, İstanbul,
Edirne ve Konya gibi şehirlerin gelişmesinde idari fonksiyonları etkili
olmuştur.
8.Askeri Şehirler
Bazı şehirlerimizde büyük askeri
birlikler bulunmaktadır. Bu duruma bağlı olarak şehrin üretim ve tüketiminde
önemli artışlar olmaktadır.
Polatlı (Ankara), Gölcük (Kocaeli),
Sarıkamış (Kars), Erzurum, Erzincan, Konya ve Malatya gibi şehirlerin
gelişmelerinde askeri fonksiyonun da önemli payı vardır.
9.Kültürel Şehirler
İstanbul, Ankara, İzmir, Adana ve Bursa
aynı zamanda kültürel faaliyetlerin, çeşitli eğitim ve sağlık kuruluşlarının,
basın-yayın tesislerinin de yoğunlaştığı şehirlerdir.
DOKULARINA GÖRE ŞEHİR YERLEŞMELERİ
1.Çizgisel Yerleşme
Akarsu vadisi veya işlek yol boyunca
ortaya çıkan yerleşmelerdir.
2.Dairesel Yerleşme
Yer şekillerinin düz olduğu yerlerde
bir meydan etrafında ortaya çıkan
yerleşmelerdir. Ör; Atça (Aydın)
3.Kıyı Boyu Yerleşmeleri
Deniz ve göl kıyısı boyunca ortaya
çıkan yerleşmelerdir.
TÜRKİYE’DE GÖÇLER
Göçün Doğal Nedenleri
·
Heyelan
·
Erozyon
·
Kuraklık
·
Sel
·
Deprem
·
Çığ
Göçün Siyasi Nedenleri
·
Savaşlar
·
Mübadele
·
Etnik baskı
·
Sınırların
değişmesi
·
İhtilal ve
rejim değişiklikleri
Göçün Ekonomik Nedenleri
·
İş imkanları
·
Doğal
kaynakların varlığı
·
Gelir
dağılımındaki dengesizlik
·
Tarım
alanlarının miras yoluyla bölünmesi
Göçün Sosyal Nedenleri
·
Eğitim
·
Sağlık
·
Dini inanç
·
Kan davaları
ve terör
·
Hızlı nüfus
artışı
·
Dinlenme,
eğlenme
TÜRKİYE’DE İÇ GÖÇLER
Ülke
sınırları içinde gerçekleşen göçlere iç göç denir.
Türkiye’de
iç göç çok yoğundur. Bu göçlerin önemli bir kısmı kırsal kesimden kentlere doğru
olmaktadır. Kentten kente gerçekleşen göçlerin büyük bir kısmı, küçük
kentlerden büyük kentlere doğrudur.
İç göçler nüfus miktarını ve nüfus
artış hızını etkilemez.
İÇ GÖÇÜN NEDENLERİ
ü Hızlı nüfus artışı sonucu toprakların
miras yoluyla bölünmesi,
ü Tarımda makineleşme nedeniyle
işsizliğin oluşması. Bu genelleme Doğu Karadeniz’de geçerliliğini yitirir.
ü Erozyon sebebiyle tarım alanlarının
verimsizleşmesi
ü Eğitim ve sağlık hizmetlerinin yetersiz
olması
ü Kırsal kesimde iş imkânlarının kısıtlı
olması
ü Kan davaları ve terör
İÇ GÖÇÜN SONUÇLARI
GÖÇ ALAN YERLERDE;
Ø Sanayi tesisleri kent içinde kalır.
Ø Ülke nüfusu ve yatırımlar dengesiz
dağılır.
Ø Altyapı hizmetlerinde yetersizlikler
görülür.
Ø Eğitim, sağlık ve trafik sorunları
artar.
Ø Kentlerde işsizlik artar.
Ø Konut sıkıntısı görülür ve
gecekondulaşma artar.
Ø Kentlerde hava kirliliği artar.
GÖÇ VEREN YERLERDE;
Ø Tarım ve hayvancılık geriler.
Ø Okul, sağlık ocağı gibi kurumlar kapanır.
İÇ GÖÇÜ ÖNLEMEK İÇİN;
ü Tarımda sulama imkanı geliştirilmeli
ü Ahır hayvancılığı geliştirilmeli.
ü Eğitim –sağlık hizmetleri
geliştirilmeli.
ü Köylerde alt yapı sorunları
çözülmelidir.
ü Tarıma dayalı küçük sanayi kolları
kırsal kesime kaydırılmalı
TÜRKİYE’DE DAİMİ İÇ GÖÇLER
Genelde tarım kentlerinden sanayi
kentlerine doğru yapılmaktadır.
TÜRKİYE’DE MEVSİMLİK İÇ GÖÇLER
Ø Tarım işçi göçleri: Adana Bölümü, Kıyı
Ege Ovaları ve Doğu Karadeniz kıyıları
mevsimlik tarım işçi göçü alır.
Ø Turizm : Turizm mevsiminde özellikle
Ege ve Akdeniz kıyılarında nüfus hızla artar.
Ø Yaylacılık
Ø Eğitim-öğretim
Ø İnşaat işçiliği
Türkiye’de
en fazla göç alan yerler Marmara, Ege ve Akdeniz’in kıyı kesimleri ve İç Anadolu’nun bazı illeridir (Ankara, Kayseri).
En fazla göç veren bölgelerimiz
Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgeleridir.
Türkiye’de Dış Göçler
Türkiye'de dış göç hareketi 1960’tan
sonra iş gücüne
ihtiyaç duyan Batı Avrupa’nın
sanayileşmiş ülkelerine
gidişle başlamıştır.
Ø DIŞ GÖÇÜN NEDENLERİ
Ø Kırsal alanda isteklerin çoğalması ve
çeşitlenmesi
Ø Gelir dağılımındaki dengesizlikler,
Ø İstihdam sorunları
Ø Kırsal kesimdeki gelirin düşük
olmasıdır.
Ülkemizden dış ülkelere olan bir başka
göç ise beyin göçüdür.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder